ปทฏฺฐานหารวณฺณนา

วณฺณารหาวณฺณทุพฺพณฺณตานาเทยฺยวจนตาทิ วิปตฺตีนํ ปทฏฺฐานํฯ วณฺณารหวณฺณสุพฺพณฺณตาสทฺเธยฺยวจนตาทิ สมฺปตฺตีนํ ปทฏฺฐานํฯ ตถา อาฆาตาทโย นิรยาทิทุกฺขสฺส ปทฏฺฐานํฯ อาฆาตาทีนมกรณํ สคฺคสมฺปตฺติยาทิสพฺพสมฺปตฺตีนํ ปทฏฺฐานํฯ ปาณาติปาตาทิปฏิวิรติ อริยสฺส สีลกฺขนฺธสฺส ปทฏฺฐานํ, อริโย สีลกฺขนฺโธ อริยสฺส สมาธิกฺขนฺธสฺส ปทฏฺฐานํฯ อริโย สมาธิกฺขนฺโธ อริยสฺส ปญฺญากฺขนฺธสฺส ปทฏฺฐานํฯ คมฺภีรตาทิวิเสสยุตฺตํ ภควโต ปฏิเวธปฺปการญาณํ เทสนาญาณสฺส ปทฏฺฐานํฯ เทสนาญาณํ เวเนยฺยานํ สกลวฏฺฏทุกฺขนิสฺสรณสฺส ปทฏฺฐานํฯ สพฺพายปิ ทิฏฺฐิยา ทิฏฺฐุปาทานภาวโต สา ยถารหํ นววิธสฺสปิ ภวสฺส ปทฏฺฐานํฯ ภโว ชาติยาฯ ชาติ ชรามรณสฺส, โสกาทีนญฺจ ปทฏฺฐานํฯ เวทนานํ ยถาภูตํ สมุทยตฺถงฺคมาทิปฏิเวธนา จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ อนุโพธปฏิเวโธ โหติฯ ตตฺถ อนุโพโธ ปฏิเวธสฺส ปทฏฺฐานํฯ ปฏิเวโธ จตุพฺพิธสฺส สามญฺญผลสฺส ปทฏฺฐานํฯ ‘‘อชานตํ อปสฺสต’’นฺติ อวิชฺชาคหณํฯ ตตฺถ อวิชฺชา สงฺขารานํ ปทฏฺฐานํ, สงฺขารา วิญฺญาณสฺสฯ ยาว เวทนา ตณฺหาย ปทฏฺฐานนฺติ เนตฺวา เตสํ ‘‘เวทนาปจฺจยา ตณฺหา’’ติอาทินา ปาฬิยมาคตนเยน สมฺพชฺฌิตพฺพํฯ ‘‘ตณฺหาคตานํ ปริตสฺสิตวิปฺผนฺทิต’’นฺติ เอตฺถ ตณฺหา อุปาทานสฺส ปทฏฺฐานํฯ ‘‘ตทปิ ผสฺสปจฺจยา’’ติ เอตฺถ สสฺสตาทิปญฺญาปนํ ปเรสํ มิจฺฉาภินิเวสสฺส ปทฏฺฐานํฯ มิจฺฉาภินิเวโส สทฺธมฺมสฺสวนสปฺปุริสูปนิสฺสยโยนิโสมนสิการธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺตีหิ วิมุขตาย อสทฺธมฺมสฺสวนาทีนญฺจ ปทฏฺฐานํฯ ‘‘อญฺญตฺร ผสฺสา’’ติอาทีสุ ผสฺโส เวทนาย ปทฏฺฐานํฯ ฉ ผสฺสายตนานิ ผสฺสสฺส, สกลสฺส จ วฏฺฏทุกฺขสฺส ปทฏฺฐานํฯ ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ ยถาภูตํ สมุทยาทิปชานนํ นิพฺพิทาย ปทฏฺฐานํ, นิพฺพิทา วิราคสฺสาติอาทินา ยาว อนุปาทาปรินิพฺพานํ เนตพฺพํฯ ภควโต ภวเนตฺติสมุจฺเฉโท สพฺพญฺญุตาย ปทฏฺฐานํ, ตถา อนุปาทาปรินิพฺพานสฺส จาติฯ อยํ สุตฺเต อาคตธมฺมานํ ปทฏฺฐานธมฺมา, เตสญฺจ ปทฏฺฐานธมฺมาติ ยถาสมฺภวํ ปทฏฺฐานธมฺมนิทฺธารณลกฺขโณ ปทฏฺฐานหาโร นามฯ วุตฺตญฺหิ ‘‘ธมฺมํ เทเสติ ชิโน, ตสฺส จ ธมฺมสฺส ยํ ปทฏฺฐาน’’นฺติอาทิ (เนตฺติ. 4.4)ฯ